Αν είσαι γυναίκα, σίγουρα θα αναρωτηθείς κάποια στιγμή στη ζωή σου για τους παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση του καρκίνου του μαστού, τους τύπους του καρκίνου του μαστού, καθώς και για τους τρόπους έγκαιρης διάγνωσης και αντιμετώπισής του.
Ο καρκίνος του μαστού παρουσιάζεται περίπου σε 1 στις 8 Ελληνίδες. Όσο μεγαλώνει μια γυναίκα, αυξάνεται η πιθανότητα να προσβληθεί από τη νόσο, πράγμα το οποίο ισχύει μέχρι τα 75 χρόνια περίπου, και μετά αρχίζει να μειώνεται. Στις νέες γυναίκες είναι σπάνιος, αλλά, όταν εμφανιστεί, είναι πιο επιθετικός από ό,τι στις μεγαλύτερες.
Αν διαγνωσθεί και δοθεί θεραπεία εγκαίρως, ο καρκίνος του μαστού τις περισσότερες περιπτώσεις μπορεί να θεραπευτεί. Οι θάνατοι από καρκίνο του μαστού έχουν ελαττωθεί σε μεγάλο βαθμό τα τελευταία 30 χρόνια. Αυτό οφείλεται αφενός στην εξάπλωση του προσυμπτωματικού ελέγχου, αφετέρου στην έγκαιρη και σωστή θεραπευτική αντιμετώπιση.
Ο προσυμπτωματικός έλεγχος έχει τη δυνατότητα να ανιχνεύσει τον καρκίνο σε πρώιμο στάδιο, με αποτέλεσμα να είναι πιο εύκολο να αντιμετωπιστεί με επιτυχία και να αφαιρεθεί ο καρκινικός όγκος, πριν γίνουν μεταστάσεις.
Διάγνωση
Μερικές από τις εξετάσεις για τη διάγνωση του καρκίνου του μαστού:
- Λήψη πλήρους ιστορικού και κλινική εξέταση από μαστολόγο για τυχόν ψηλαφητό όγκο ή κάποια άλλη αλλοίωση του μαστού
- Μαστογραφία, η καλύτερη εξέταση προσυμπτωματικού ελέγχου, η οποία μπορεί να ανιχνεύσει τον καρκίνο σε αρχικό στάδιο. Η ψηφιακή μαστογραφία είναι η καλύτερη επιλογή, αφού δίνει εικόνες υψηλής ευκρίνειας. Εάν η μαστογραφία είναι παθολογική, θα χρειαστούν επιπλέον εξετάσεις. Κάποιοι τύποι καρκίνου του μαστού μπορεί να μην είναι ανιχνεύσιμοι στη μαστογραφία, ιδιαίτερα σε αρχική φάση, για αυτό, αν έχεις παρατηρήσει κάποια αλλαγή στο μαστό σου, πρέπει να ενημερώσεις αμέσως τον μαστολόγο σου, ακόμα και αν η μαστογραφία σου είναι φυσιολογική.
- Υπερηχογράφημα μαστού. Χρησιμοποιούνται υψηλής ενέργειας ηχητικά κύματα (υπέρηχοι), για να ελεγχθεί η δομή των μαστών. Το υπερηχογράφημα του μαστού συνιστάται αν είσαι γυναίκα με πυκνούς μαστούς (αυτό φαίνεται από την απεικόνιση του μαστού στις μαστογραφίες). Όταν είναι πολύ πυκνός ο μαστός, μπορεί να είναι δυσκολότερη η ερμηνεία της μαστογραφίας, οπότε ο ιατρός θα συστήσει και συμπληρωματικό υπερηχογράφημα, εκτός από τη μαστογραφία.
- Μαγνητική τομογραφία μαστών. Είναι μια τυπική μαγνητική τομογραφία, η οποία γίνεται μόνο αν σου το συστήσει ο θεράπων ιατρός σου, και εξετάζει το παρέγχυμα των μαστών.
- Βιοψία. Πρόκειται για λήψη υλικού (κυττάρων ή ιστού), με σκοπό την εξέταση στο μικροσκόπιο από ειδικό κυτταρολόγο ή παθολογοανατόμο ιατρό.
Ύποπτα Σημάδια
Μερικά από τα συμπτώματα – σημάδια τα οποία καλό είναι να σε θορυβήσουν, αν τα αντιληφθείς στο μαστό σου:
- Ψηλαφητός όγκος (μάζα), εξόγκωμα στο στήθος ή στη μασχάλη
- Μεταβολή στο μέγεθος ή στο σχήμα του μαστού
- Αλλοίωση στο δέρμα του μαστού, π.χ. κοκκινίλα, φλεγμονή, δέρμα που μοιάζει με φλοιό πορτοκαλιού
- Έκκριση από τη θηλή
- Εισολκή (τράβηγμα προς τα μέσα) θηλής
Καρκίνος Μαστού και Κληρονομικότητα
Στην πραγματικότητα, μόνο στο 30% των καρκίνων του μαστού υπάρχει οικογενειακό ιστορικό. Το συμπέρασμα είναι ότι όλες οι γυναίκες, κι όχι μόνο όσες έχουν συγγενείς με καρκίνο μαστού, από την ηλικία των 40 ετών, πρέπει να εξετάζονται από ειδικό μαστολόγο και να κάνουν τις απαραίτητες διαγνωστικές εξετάσεις. Από αυτό το 30% των καρκίνων στην ίδια οικογένεια, το 1/3 οφείλεται στα γονίδια BRCA-1 ή BRCA-2, αλλά και σε κάποια άλλα γονίδια υψηλού κινδύνου (TP53, STK, PTEN, CDH κ.ά.). Το BRCA-1 και το BRCA-2 είναι τα δύο πρώτα γονίδια που, εξαιτίας των μεταλλάξεών τους, το 80% των φορέων ασθενεί από καρκίνο μαστού ή ωοθηκών.
Τα γονίδια αυτά μπορούν να ανιχνευθούν σε ειδικά εργαστήρια μοριακής βιολογίας. Όπως είπαμε, αυτά δεν ευθύνονται για όλες τις μορφές του κληρονομούμενου καρκίνου του μαστού και αντιπροσωπεύουν μόλις το 1/10 του συνόλου των καρκίνων του μαστού.
Τύποι Καρκίνου Μαστού
Υπάρχουν αρκετοί διαφορετικοί τύποι καρκίνου του μαστού, μπορούμε όμως να διακρίνουμε χονδρικά δύο μεγάλες κατηγορίες, τον ενδοπορικό (“in situ”) και τον διηθητικό καρκίνο.
Ενδοπορικός (in situ) καρκίνος, μη διηθητικός
Είναι μια ήπια μορφή πορογενούς καρκίνου. Σε αυτόν τον τύπο καρκίνου, τα καρκινικά κύτταρα παραμένουν στον αδένα του μαστού, στους πόρους και στα λόβια, χωρίς να περνάνε στο λιπώδη ιστό που βρίσκεται γύρω από αυτά. Ο in situ καρκίνος δεν επεκτείνεται έξω από το μαστό, οπότε δεν υπάρχουν μεταστάσεις σε λεμφαδένες ή άλλα όργανα. Αυτό το καρκίνωμα αντιμετωπίζεται κατ’ αρχάς χειρουργικά. Μια ιστολογική έκθεση θα δείξει αν είναι ορμονοεξαρτώμενο, οπότε, σε αυτή την περίπτωση, θα χορηγηθεί μετεγχειρητικά ορμονοθεραπεία. Μπορεί, όμως, ο in situ καρκίνος, αν δεν αντιμετωπιστεί, να εξελιχθεί με το χρόνο σε διηθητικό καρκίνο.
Διηθητικός πορογενής καρκίνος
Αντιπροσωπεύει το 75% περίπου του συνόλου των καρκίνων του μαστού. Σε αυτόν τον τύπο, έχουν επεκταθεί τα καρκινικά κύτταρα έξω από τα λόβια και τους πόρους, στον περιβάλλοντα ιστό του μαστού. Η αντιμετώπιση ξεκινά με βιοψία μαστού με υπερηχογραφική καθοδήγηση, για να πραγματοποιηθεί πλήρης ιστολογική ανάλυση.
Αυτή μας δείχνει το βαθμό επιθετικότητας – ιστολογικής κακοήθειας (grade) του καρκινικού όγκου, ο οποίος δείχνει πόσο επιθετικός είναι και πόσο γρήγορα αναπτύσσεται. Ο χειρουργός μαστού θα διερευνήσει αν υπάρχει πολυεστιακότητα και επέκταση στους λεμφαδένες. Το grade κυμαίνεται από 1 έως 3. Οι όγκοι με υψηλότερους βαθμούς κακοήθειας είναι πολύ πιθανότερο να χρειαστούν χημειοθεραπεία.
Υπάρχουν και άλλες, πιο σπάνιες μορφές καρκίνου μαστού, όπως το μη διηθητικό λοβιακό καρκίνωμα in situ, το διηθητικό λοβιακό καρκίνωμα μαστού, το μυελοειδές καρκίνωμα μαστού, το βλεννώδες ή κολλοειδές καρκίνωμα μαστού, το σωληνώδες καρκίνωμα μαστού, το θηλώδες καρκίνωμα μαστού, ο φλεγμονώδης καρκίνος μαστού, και η νόσος Paget της θηλής.
Η τελική διάγνωση θα τεθεί από τον θεράποντα ιατρό σου, μετά από τη διενέργεια όλων των απαραίτητων εξετάσεων.
Η εξάπλωση του καρκίνου μέσα στο μαστό αποκαλύπτεται συνήθως από τα αποτελέσματα της μαστογραφίας, του υπερηχογραφήματος και της μαγνητικής τομογραφίας μαστού, καθώς και από τα ευρήματα της βιοψίας.
Ο καρκίνος μπορεί να επεκταθεί εκτός του μαστού με τα λεμφικά και αιμοφόρα αγγεία, πράγμα το οποίο ονομάζεται μετάσταση. Οι μεταστάσεις μπορεί να προκαλέσουν συμπτώματα ή, σε κάποιες περιπτώσεις, μπορούν να ανιχνευθούν μόνο με απεικονιστικές εξετάσεις, όπως αξονική τομογραφία, βιοψία φρουρού λεμφαδένα, σπινθηρογράφημα οστών (διαγνωστική εξέταση για έλεγχο επέκτασης της νόσου στα οστά), τομογραφία εκπομπής ποζιτρονίων – PET (εξετάζει την ύπαρξη κακοήθειας σε όλο το σώμα)
Θεραπεία – Αντιμετώπιση
Η θεραπεία του καρκίνου του μαστού οφείλει να είναι εξατομικευμένη και εξαρτάται από διάφορους παράγοντες (τύπος καρκίνου, βαθμός κακοήθειας κ.ά.). Απαιτείται η συνεργασία ιατρών διαφόρων ειδικοτήτων: χειρουργών (χειρουργών καρκίνου του μαστού και πλαστικών χειρουργών), παθολογοανατόμων, παθολόγων ογκολόγων, ακτινολόγων, ακτινοθεραπευτών ογκολόγων).
Μετά την τελική διάγνωση, ο χειρουργός συζητάει με την ασθενή την καλύτερη χειρουργική αντιμετώπιση. Υπάρχουν διάφοροι τύποι χειρουργικών προσεγγίσεων: ογκεκτομή (χειρουργείο με διατήρηση του μαστού, το οποίο εφαρμόζεται συνήθως σε μικρού μεγέθους όγκους), μαστεκτομή (αφαιρείται όλος ο ιστός του μαστού, οι λοβοί, οι γαλακτοφόροι αδένες, ο λιπώδης ιστός και μέρος του δέρματος, καθώς και η θηλή και η περιοχή γύρω από αυτήν) κ.ά.
Οποιαδήποτε χειρουργική επέμβαση για αφαίρεση καρκίνου μαστού συνοδεύεται από βιοψία λεμφαδένα φρουρού μασχάλης.
Ακτινοθεραπεία
Χρησιμοποιούνται υψηλής ενέργειας ακτίνες Χ ή άλλου τύπου ακτινοβολία, με στόχο να καταστραφούν τα καρκινικά κύτταρα, μέσω βλάβης στο γενετικό τους υλικό (DNA). Έτσι τα καρκινικά κύτταρα των οποίων το DNA πλήττεται, σταματούν να διαιρούνται και πεθαίνουν. Η ακτινοθεραπεία είναι βασική θεραπεία του καρκίνου του μαστού. Οι περισσότερες ασθενείς που θα κάνουν χειρουργείο διατήρησης του μαστού (ογκεκτομή) θα προχωρήσουν στη συνέχεια σε ακτινοθεραπεία (επικουρική ακτινοθεραπεία), η οποία στοχεύει στην αποστείρωση του μαστού και στην ελαχιστοποίηση της πιθανότητας να ξαναεμφανισθεί ο καρκίνος στην περιοχή του μαστού ή στους λεμφαδένες. Αρχικά, γίνεται ακτινοβόληση ολοκλήρου του μαστού, και μετά, ακτινοθεραπεία της περιοχής που βρισκόταν ο όγκος.
Χημειοθεραπεία
Σε αυτήν χρησιμοποιούνται αντινεοπλασματικά φάρμακα, που έχουν ως στόχο να καταστρέψουν τα καρκινικά κύτταρα ή να επιβραδύνουν τον κυτταρικό τους πολλαπλασιασμό. Η χημειοθεραπεία μπορεί να εφαρμοσθεί είτε πριν, είτε μετά το χειρουργείο.
Ορμονοθεραπεία
Η ορμονοθεραπεία είναι μια φαρμακευτική θεραπεία που στοχεύει στη μείωση της δράσης των φυσιολογικών ορμονών που σχετίζονται με τον καρκίνο του μαστού, οπότε περιορίζεται και η αύξηση του όγκου. Αν επιβεβαιωθεί ότι ο συγκεκριμένος τύπος του καρκίνου εκφράζει ορμονικούς υποδοχείς, είναι δηλαδή ορμονοεξαρτώμενος, θα δοθεί στην ασθενή η κατάλληλη ορμονοθεραπεία, μετά το χειρουργείο.
Στον διηθητικό πορογενή καρκίνο, για παράδειγμα, εκτός από το χειρουργείο, ανάλογα με το στάδιο του όγκου, μπορεί να πραγματοποιηθεί ακτινοθεραπεία στο μαστό και στο θώρακα, χημειοθεραπεία, καθώς και ορμονοθεραπεία, αν ο καρκίνος είναι ορμονοεξαρτώμενος. Συνήθως αυτές οι θεραπείες γίνονται μετά το χειρουργείο. Σε κάποιες περιπτώσεις, όμως, η χημειοθεραπεία πρέπει να γίνει πριν το χειρουργείο (προεγχειρητική χημειοθεραπεία για καρκίνο μαστού).
Μην αμελείς τον προληπτικό έλεγχο για καρκίνο του μαστού για κανένα λόγο. Αν δεις κάποια αλλαγή ή ψηλαφήσεις οτιδήποτε διαφορετικό στο στήθος σου, συμβουλεύσου αμέσως έναν μαστολόγο!
